Khẩu dụ, bút phê lòng vòng - biến tướng mới của chủ nghĩa cá nhân
Chia sẻ
Chia sẻDù thông qua hình thức lời nói, phát ngôn hay bút phê trên văn bản, hành vi khẩu dụ là một trong những biểu hiện mới rất đáng quan ngại của chủ nghĩa cá nhân thời nay.
Vì vậy, chủ động nhận diện, kiên quyết phát hiện và đấu tranh ngăn chặn, loại bỏ triệt để những biểu hiện, hành vi khẩu dụ, bút phê lòng vòng của một bộ phận cán bộ có chức quyền hiện nay cũng là một giải pháp hữu hiệu nhằm góp phần lành mạnh hóa thể chế chính trị, bộ máy công quyền và đạo đức công vụ của cán bộ, công chức.
1. Trong xã hội phong kiến trước đây, tầng lớp quan lại được ví như “phụ mẫu chi dân” (cha mẹ của dân). Đáng ra ở bậc vai vế “làm cha, làm mẹ” của dân thì quan lại phải có thiên chức, bổn phận chăm lo cuộc sống của dân chúng, nhưng trên thực tế, không ít “phụ mẫu” tuy mũ áo xênh xang, ăn cơm vua, hưởng lộc nước mà tác phong khệnh khạng, hách dịch, cửa quyền với dân, khiến dân vừa lo sợ, vừa khinh khi.
Chốn công đường là nơi tầng lớp quan lại làm việc, phân xử nên được gọi là “cửa quan”. Mỗi lần dân nhờ vả việc gì là phải trông cậy đến “cửa quan”. Dân gian có câu: “Khôn ngoan đến cửa quan mới biết”. Nhắc đến “cửa quan” thời phong kiến là nhắc đến một nơi vừa cao xa vời vợi, vừa bí ẩn khó lường, thậm chí có thể xảy ra rắc rối, bất trắc đối với dân chúng khi phải tới trình “cửa quan”. Do trình độ dân trí thấp và thiếu thông tin, trong khi mọi quyền bính lại hoàn toàn thuộc về tầng lớp thống trị xã hội, thì những chỉ dụ của quan lại không hẳn lúc nào cũng rõ ràng, phân minh, thậm chí có chỉ dụ hiểu nước đôi thế nào cũng được.
Sau khi chia sẻ vấn đề nêu trên, người bạn từng làm thư ký cho mấy đời thủ trưởng của một cơ quan nhà nước kể rằng, trước đây khi cơ quan tham mưu hay cán bộ cấp dưới muốn xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên thì soạn thảo sẵn văn bản, sau đó trình lên thủ trưởng xem xét. Nếu cấp trên đồng ý thì cứ bút phê kèm theo chữ ký của mình vào góc trên cùng bên trái của tờ giấy đầu tiên, là cấp dưới cảm thấy yên lòng. Dù chất lượng văn bản thế nào thì cũng đã có “nhân chứng, vật chứng” trên giấy trắng, mực đen bảo lãnh rồi. Tuy nhiên, thời gian qua, một số quan chức đã tinh vi né tránh không trực tiếp bút phê vào văn bản, mà chỉ đạo gián tiếp bằng miệng, khiến cấp dưới rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, làm cũng lo mà không làm cũng lo.
2. Nhằm ám chỉ tính nước đôi, tính hai mặt của con người, dân gian có câu: “Người khôn ăn nói nửa chừng/ Làm cho người dại nửa mừng nửa lo”. Lời nói nước đôi, nửa vời của “người khôn” trong ngữ cảnh này thực chất là một tính cách lươn lẹo, tinh vi trong giao tiếp, ứng xử, khiến người khác không biết đâu mà lần.
Nhà ngôn ngữ học nổi tiếng người Mỹ William Lutz, sau khi chỉ ra hệ lụy xã hội của lời nói hai mặt, đã đưa ra định nghĩa: “Lời nói nước đôi là loại ngôn ngữ được thiết kế để trốn tránh trách nhiệm, khiến chuyện chướng tai gai mắt trở nên dễ chịu, thứ xấu xí trở nên thu hút. Về cơ bản, nó là loại ngôn ngữ giả vờ để giao tiếp nhưng về bản chất là loại ngôn ngữ được thiết kế để gây hiểu lầm trong khi người nói vẫn ra vẻ vô tội”.
Bản chất của lối nói nước đôi là lời nói lập lờ, không dứt khoát, không tường minh, hiểu thế này cũng lọt, hiểu thế kia cũng xuôi. Những người có lối nói nước đôi thường lợi dụng sự không rõ ràng của ngôn ngữ để làm sai lệch sự thật, biết cách miêu tả sự việc, vấn đề sao cho có lợi nhất cho người nói, nhưng lại hàm chứa sự thao túng tâm lý người nghe với mục đích không trong sáng, lành mạnh. Đó là cơ sở nảy sinh lối nói nước đôi mà nhiều chuyên gia tâm lý gọi đó là một biến tướng mới của hành vi khẩu dụ.
Khẩu dụ tưởng như chỉ tồn tại trong xã hội chuyên chế, nhưng ngày nay nó vẫn còn “đất sống” bởi một bộ phận quan chức vẫn mang tư tưởng cửa quyền, bề trên, lươn lẹo tìm cách lách luật nhằm che giấu động cơ “hai mang” thiếu minh bạch, đàng hoàng của mình.
3. Thời gian qua, một số quan chức né tránh không trực tiếp bút phê vào văn bản, mà chỉ đạo gián tiếp bằng miệng. Khi cấp trên đã có ý kiến chỉ đạo qua lời nói thì cơ quan tham mưu và cán bộ cấp dưới phải triển khai, thi hành. Trong tình thế cấp bách cần phải giải quyết khẩn trương mà cấp trên ra khẩu dụ vì việc chung, vì lợi ích chung thì không có gì đáng nói. Nhưng trên thực tế, nhiều khi khẩu dụ của cấp trên thể hiện tính nước đôi và ẩn chứa sự tính toán cá nhân mà không phải cấp dưới nào cũng hiểu hết mọi lẽ, mọi khía cạnh, nhất là có thể tiên lượng được những hệ lụy, hậu quả xảy ra sau này đối với mình.
Một mặt, vì tâm lý cả nể, mặt khác cũng vì thiếu bản lĩnh, lo sợ cấp trên, có những cán bộ cấp dưới phải chấp hành chỉ lệnh của thủ trưởng bằng cách ra những quyết định không đúng lúc, đúng chỗ, hoặc là thừa lệnh cấp trên ký vào những văn bản nhạy cảm nhưng thực tế lại có lợi cho thủ trưởng. Đến khi kiểm tra, thanh tra, kiểm toán vào cuộc soi xét tình hình nội bộ cơ quan, đơn vị (nhất là các vấn đề liên quan đến tổ chức biên chế, nhân sự, tài chính, kinh tế), nhiều người mới tá hỏa nhận ra thủ trưởng vẫn “bình chân như vại”, trong khi bản thân lại bị liên lụy, vạ lây, thậm chí có người vướng lao lý chỉ vì vô tư tuân lệnh khẩu dụ của lãnh đạo.
Không chỉ vậy, còn có một số cán bộ lãnh đạo, quản lý tìm mọi cách để lách luật, luồn qua khe hở của cơ chế, chính sách và lạm dụng quyền lực để đưa ra khẩu dụ bằng cách bút phê trên văn bản nhưng vẫn hàm chứa thông tin nước đôi nhằm thu vén lợi ích về mình, né tránh và đùn đẩy trách nhiệm cho người khác. Cách bút phê theo kiểu khẩu dụ này thường ẩn giấu động cơ kín kẽ, tinh vi của người lãnh đạo, khiến cấp dưới không dễ dàng đoán định, nắm bắt được.
Phát biểu bế mạc tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ngày 24-1-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu lãnh đạo các cấp tránh tình trạng bút phê như: "Thực hiện theo đúng pháp luật và quy định hiện hành và tự chịu trách nhiệm" hoặc bút phê lòng vòng, đùn đẩy, bởi đó là thứ bút phê an toàn, nhưng thực chất là tránh né, không làm đúng, làm tốt việc cần làm". Hàm ý của cái thứ bút phê kiểu đó cũng là một biểu hiện mới của khẩu dụ chỉ mang lại lợi ích cho mình, nhưng gây bất lợi cho người khác, rộng hơn là gây hại cho tổ chức, cơ quan, đất nước, xã hội.
Có thể nói rằng, dù thông qua hình thức lời nói, phát ngôn hay bút phê trên văn bản, hành vi khẩu dụ là một trong những biểu hiện mới rất đáng quan ngại của chủ nghĩa cá nhân thời nay. Vì vậy, chủ động nhận diện, kiên quyết phát hiện và đấu tranh ngăn chặn, loại bỏ triệt để những biểu hiện, hành vi khẩu dụ, bút phê lòng vòng của một bộ phận cán bộ có chức quyền hiện nay cũng là một giải pháp hữu hiệu nhằm góp phần lành mạnh hóa thể chế chính trị, bộ máy công quyền và đạo đức công vụ của cán bộ, công chức.
1. Trong xã hội phong kiến trước đây, tầng lớp quan lại được ví như “phụ mẫu chi dân” (cha mẹ của dân). Đáng ra ở bậc vai vế “làm cha, làm mẹ” của dân thì quan lại phải có thiên chức, bổn phận chăm lo cuộc sống của dân chúng, nhưng trên thực tế, không ít “phụ mẫu” tuy mũ áo xênh xang, ăn cơm vua, hưởng lộc nước mà tác phong khệnh khạng, hách dịch, cửa quyền với dân, khiến dân vừa lo sợ, vừa khinh khi.
Chốn công đường là nơi tầng lớp quan lại làm việc, phân xử nên được gọi là “cửa quan”. Mỗi lần dân nhờ vả việc gì là phải trông cậy đến “cửa quan”. Dân gian có câu: “Khôn ngoan đến cửa quan mới biết”. Nhắc đến “cửa quan” thời phong kiến là nhắc đến một nơi vừa cao xa vời vợi, vừa bí ẩn khó lường, thậm chí có thể xảy ra rắc rối, bất trắc đối với dân chúng khi phải tới trình “cửa quan”. Do trình độ dân trí thấp và thiếu thông tin, trong khi mọi quyền bính lại hoàn toàn thuộc về tầng lớp thống trị xã hội, thì những chỉ dụ của quan lại không hẳn lúc nào cũng rõ ràng, phân minh, thậm chí có chỉ dụ hiểu nước đôi thế nào cũng được.
Sau khi chia sẻ vấn đề nêu trên, người bạn từng làm thư ký cho mấy đời thủ trưởng của một cơ quan nhà nước kể rằng, trước đây khi cơ quan tham mưu hay cán bộ cấp dưới muốn xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên thì soạn thảo sẵn văn bản, sau đó trình lên thủ trưởng xem xét. Nếu cấp trên đồng ý thì cứ bút phê kèm theo chữ ký của mình vào góc trên cùng bên trái của tờ giấy đầu tiên, là cấp dưới cảm thấy yên lòng. Dù chất lượng văn bản thế nào thì cũng đã có “nhân chứng, vật chứng” trên giấy trắng, mực đen bảo lãnh rồi. Tuy nhiên, thời gian qua, một số quan chức đã tinh vi né tránh không trực tiếp bút phê vào văn bản, mà chỉ đạo gián tiếp bằng miệng, khiến cấp dưới rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, làm cũng lo mà không làm cũng lo.
Tranh minh họa: Tạp chí Tuyên giáo.
2. Nhằm ám chỉ tính nước đôi, tính hai mặt của con người, dân gian có câu: “Người khôn ăn nói nửa chừng/ Làm cho người dại nửa mừng nửa lo”. Lời nói nước đôi, nửa vời của “người khôn” trong ngữ cảnh này thực chất là một tính cách lươn lẹo, tinh vi trong giao tiếp, ứng xử, khiến người khác không biết đâu mà lần.
Nhà ngôn ngữ học nổi tiếng người Mỹ William Lutz, sau khi chỉ ra hệ lụy xã hội của lời nói hai mặt, đã đưa ra định nghĩa: “Lời nói nước đôi là loại ngôn ngữ được thiết kế để trốn tránh trách nhiệm, khiến chuyện chướng tai gai mắt trở nên dễ chịu, thứ xấu xí trở nên thu hút. Về cơ bản, nó là loại ngôn ngữ giả vờ để giao tiếp nhưng về bản chất là loại ngôn ngữ được thiết kế để gây hiểu lầm trong khi người nói vẫn ra vẻ vô tội”.
Bản chất của lối nói nước đôi là lời nói lập lờ, không dứt khoát, không tường minh, hiểu thế này cũng lọt, hiểu thế kia cũng xuôi. Những người có lối nói nước đôi thường lợi dụng sự không rõ ràng của ngôn ngữ để làm sai lệch sự thật, biết cách miêu tả sự việc, vấn đề sao cho có lợi nhất cho người nói, nhưng lại hàm chứa sự thao túng tâm lý người nghe với mục đích không trong sáng, lành mạnh. Đó là cơ sở nảy sinh lối nói nước đôi mà nhiều chuyên gia tâm lý gọi đó là một biến tướng mới của hành vi khẩu dụ.
Khẩu dụ tưởng như chỉ tồn tại trong xã hội chuyên chế, nhưng ngày nay nó vẫn còn “đất sống” bởi một bộ phận quan chức vẫn mang tư tưởng cửa quyền, bề trên, lươn lẹo tìm cách lách luật nhằm che giấu động cơ “hai mang” thiếu minh bạch, đàng hoàng của mình.
3. Thời gian qua, một số quan chức né tránh không trực tiếp bút phê vào văn bản, mà chỉ đạo gián tiếp bằng miệng. Khi cấp trên đã có ý kiến chỉ đạo qua lời nói thì cơ quan tham mưu và cán bộ cấp dưới phải triển khai, thi hành. Trong tình thế cấp bách cần phải giải quyết khẩn trương mà cấp trên ra khẩu dụ vì việc chung, vì lợi ích chung thì không có gì đáng nói. Nhưng trên thực tế, nhiều khi khẩu dụ của cấp trên thể hiện tính nước đôi và ẩn chứa sự tính toán cá nhân mà không phải cấp dưới nào cũng hiểu hết mọi lẽ, mọi khía cạnh, nhất là có thể tiên lượng được những hệ lụy, hậu quả xảy ra sau này đối với mình.
Một mặt, vì tâm lý cả nể, mặt khác cũng vì thiếu bản lĩnh, lo sợ cấp trên, có những cán bộ cấp dưới phải chấp hành chỉ lệnh của thủ trưởng bằng cách ra những quyết định không đúng lúc, đúng chỗ, hoặc là thừa lệnh cấp trên ký vào những văn bản nhạy cảm nhưng thực tế lại có lợi cho thủ trưởng. Đến khi kiểm tra, thanh tra, kiểm toán vào cuộc soi xét tình hình nội bộ cơ quan, đơn vị (nhất là các vấn đề liên quan đến tổ chức biên chế, nhân sự, tài chính, kinh tế), nhiều người mới tá hỏa nhận ra thủ trưởng vẫn “bình chân như vại”, trong khi bản thân lại bị liên lụy, vạ lây, thậm chí có người vướng lao lý chỉ vì vô tư tuân lệnh khẩu dụ của lãnh đạo.
Không chỉ vậy, còn có một số cán bộ lãnh đạo, quản lý tìm mọi cách để lách luật, luồn qua khe hở của cơ chế, chính sách và lạm dụng quyền lực để đưa ra khẩu dụ bằng cách bút phê trên văn bản nhưng vẫn hàm chứa thông tin nước đôi nhằm thu vén lợi ích về mình, né tránh và đùn đẩy trách nhiệm cho người khác. Cách bút phê theo kiểu khẩu dụ này thường ẩn giấu động cơ kín kẽ, tinh vi của người lãnh đạo, khiến cấp dưới không dễ dàng đoán định, nắm bắt được.
Phát biểu bế mạc tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ngày 24-1-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu lãnh đạo các cấp tránh tình trạng bút phê như: "Thực hiện theo đúng pháp luật và quy định hiện hành và tự chịu trách nhiệm" hoặc bút phê lòng vòng, đùn đẩy, bởi đó là thứ bút phê an toàn, nhưng thực chất là tránh né, không làm đúng, làm tốt việc cần làm". Hàm ý của cái thứ bút phê kiểu đó cũng là một biểu hiện mới của khẩu dụ chỉ mang lại lợi ích cho mình, nhưng gây bất lợi cho người khác, rộng hơn là gây hại cho tổ chức, cơ quan, đất nước, xã hội.
Có thể nói rằng, dù thông qua hình thức lời nói, phát ngôn hay bút phê trên văn bản, hành vi khẩu dụ là một trong những biểu hiện mới rất đáng quan ngại của chủ nghĩa cá nhân thời nay. Vì vậy, chủ động nhận diện, kiên quyết phát hiện và đấu tranh ngăn chặn, loại bỏ triệt để những biểu hiện, hành vi khẩu dụ, bút phê lòng vòng của một bộ phận cán bộ có chức quyền hiện nay cũng là một giải pháp hữu hiệu nhằm góp phần lành mạnh hóa thể chế chính trị, bộ máy công quyền và đạo đức công vụ của cán bộ, công chức.
ĐÌNH PHÒNG
ST theo qdnd.vn
ST theo qdnd.vn
thông tin chỉ đạo
Liên kết
Thống kê truy cập
- Đang truy cập93
- Hôm nay22,040
- Tháng 346,561
- Năm 7,648,678
- Tổng 14,502,901